ตำรับยาหน้าฝน
ผ่านฤดูร้อนมาไม่นาน ย่างเข้าสู่ฤดูฝนแล้ว ฝนในบ้านเราขณะนี้แปลก ๆ อยากตกก็ตก บางวันฟ้าใสสว่างกลับแปรเป็นมืดครึ้ม และฝนกระหน่ำลงมาได้ภายในเวลาสั้น ๆ ทำให้คนที่ไม่ได้ตั้งตัว ไม่ได้เตรียมใจรับมือ ถูกฝนโปรยปรายหรือเปียกโชก เป็นหวัดคัดจมูกกันเป็นแถว ๆ ทั้งเด็กและผู้ใหญ่การรักษาที่ง่ายที่สุดเท่าที่คนไทยส่วนใหญ่คิดออกก็คือ เมื่อเป็นหวัดก็ซื้อยาแก้หวัดจากร้านขายยามารับประทาน หากไอก็ซื้อยาแก้ไอจากร้านขายยาร้านเดิมนั้นแหละมารักษา หากมีอาการไข้ก็ซื้อยาที่โฆษณากันครึกโครมมารับประทานกันเอง รักษากันเองเหมือนกัน นอกจากล้มหมอนนอนเสื่อ ลุกไม่ไหวจริง ๆ นั่นแหละจึงไปหาหมอรักษากันเป็นเรื่องเป็นราวซึ่งก็คงไม่พ้นฉีดยา ทานยา ให้น้ำเกลือ นอนพักอะไรทำนองนี้
อาการที่มักเกิดจากการถูกฝนคือเป็นไข้ ไอ มีเสมหะ บางรายมีน้ำมูก เจ็บคอ ที่เรียกกันว่าเป็นหวัด ซึ่งคนไทยคุ้นเคยกันดี ผู้สูงอายุที่เป็นหวัดก็มักใช้สมุนไพรแก้อาการดังกล่าว สมุนไพรที่ขึ้นชื่อว่าทั้งกันและแก้อาการหวัดหรืออาการข้างเคียงที่ชะงัดนักคือ มะขามป้อม และมะนาว
มะขามป้อม เป็นไม้ยืนต้นสูงประมาณ 8-10 เมตร ใบเดี่ยวเรียงสลับกัน รูปขอบใบขนาดกว้าง 0.25-0.5 เซนติเมตร ยาว 0.8-1.2 เซนติเมตร ออกดอกเป็นช่อกระจุกที่ซอกใบ แยกเพศแต่อยู่บนต้นเดียวกัน ดอกย่อยสีนวล ผลสดสีเขียวใสเข้ม รูปกลม ผิวเรียบ มีเส้นเป็นทางตามยาว 6 เส้น มีเมล็ดกลมภายในสีเขียวแก่
มะขามป้อมเป็นพืชประจำถิ่นของไทยพบได้ตามป่าเบญจพรรณแล้งหรือป่าแดง และมักออกผลในกลางเดือนเมษายนยาวไปจนถึงกรกฎาคม-สิงหาคม ซึ่งเป็นช่วงฝนพอดี
ตามตำราไทยใช้ได้ทั้งเนื้อผลแห้งหรือผลสด ๆ กินขับเสมหะ ทำให้ชุ่มคอ ผลแห้งต้มกินแก้ไข้ น้ำคั้นจากผลสดแก้ท้องเสีย แก้หวัด ขับปัสสาวะ แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน
มะขามป้อมเป็นผลไม้ที่มีหลายรสคือ เปรี้ยว หวาน ฝาด ขม ซึ่งความหลากหลายของรสนี้ในทางยาไทยถือว่าสามารถรักษาโรคได้หลายโรค โดยเฉพาะรสฝาด ขม เปรี้ยว เป็นจุดเด่นของสมุนไพรชนิดนี้ หมอแผนโบราณหรือชาวบ้านจึงใช้มะขามป้อมแก้หวัด ซึ่งอาจเป็นเพราะมะขามป้อมมีวิตามินซีสูง และในสารสกัดของมะขามป้อมยังมีฤทธิ์ต้านไวรัสไข้หวัดใหญ่ได้อีกด้วย
นอกจากแก้หวัดแล้ว มะขามป้อมยังแก้กระหายน้ำ ขับเสมหะ แก้ไอ แก้ไข้ ซึ่งผลการวิจัยทางวิทยาศาสตร์ระบุชัดเจนว่าในผลมะขามป้อมมีสารที่มีฤทธิ์ขับเสมหะ บรรเทาอาการไอได้จริง โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จังหวัดปราจีนบุรี นำมะขามป้อมมาทำเป็นยาแก้ไอ ละลายเสมหะ รับประทานได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ เป็นที่ยอมรับของแพทย์ในโรงพยาบาลและคนไข้ทั่วไป จนขายดิบขายดี หน้าฝนอย่างนี้ยาแก้ไอมะขามป้อมของศูนย์สมุนไพรอภัยภูเบศรอาจจะขาดตลาดได้
วิธีรับประทานมะขามป้อมเพื่อทั้งกันและแก้อาการหวัดสามารถรับประทานได้ทั้งผลแห้งและผลสด ลองเลือกสักวิธีที่ง่าย ๆ และสะดวกดังต่อไปนี้
วิธีที่ 1 รับประทานลูกสดทั้งลูกวันละ 1-2 ลูก ตอนรับประทานเข้าไปทีแรกอาจรู้สึกเปรี้ยวและฝาด ๆ ขม ๆ แต่เมื่ออมไปสักครู่รสชาติจะเปลี่ยนเป็นหวานชุ่มคอดีนัก ยิ่งเวลาเหนื่อย ๆ กระหายน้ำจะชุ่มชื่นขึ้นทันที
วิธีที่ 2 เลือกผลสด ๆ แก่จัดสัก 20-30 ลูก ล้างน้ำผ่าเอาเมล็ดออก เอาเนื้อใส่เครื่องปั่นไฟฟ้า หรือตำด้วยครกไทยก็ได้ เติมน้ำ 2 ถ้วย ผสมด้วยน้ำเชื่อมหรือน้ำผึ้งประมาณ 1/3 ถ้วย เกลือ 1 ช้อนชา ชิมรสตามชอบ จะได้น้ำมะขามป้อมสีขาวขุ่น ๆ ใส่ภาชนะเก็บไว้ในตู้เย็น รินดื่มกันได้ทั่วหน้า
บางคนเลือกวิธีสะดวกกว่านั้นคือ เคี้ยวกันสด ๆ เหมือนวิธีแรก แต่อาจจิ้มเกลือนิดหน่อยหรือบางคนนำไปย่างก่อนก็มี ค่อย ๆ เคี้ยว อม กลั่นน้ำให้ได้รสทีละนิด ๆ อย่างนี้ได้รสชาติ และรักษาอาการเจ็บคอได้ชะงัดนัก
แต่หากเกิดอยากรับประทานมะขามป้อมเพื่อแก้อาการไข้หรือแก้หวัด ในหน้าที่หาผลสดยากก็มีผลแห้งขายตามร้านขายยาแผนโบราณทั่วไป ให้นำลูกมะขามป้อมแห้ง ๆ มาแช่น้ำก่อนเข้านอน น้ำ 1 แก้ว ใช้มะขามป้อมแห้ง 1-2 ลูก รุ่งเช้ารับประทานทั้งน้ำทั้งเนื้อตอนท้องว่างแก้หวัดได้ดีนักแล หรือจะต้มกินอุ่น ๆ ก็แก้ไขดีเช่นกัน
สำหรับ มะ อีกชนิดหนึ่งเป็นพืชใกล้ตัวที่รู้จักกันดี และที่จัดเป็นสมุนไพรรักษาอาการไอ เจ็บคอ หรือมีเสมหะติดคอ ซึ่งมักจะเป็นกันมากในหน้าฝนนี้คือ มะนาว
วิธีการปรุงง่าย ๆ คือ ใช้น้ำมะนาว 1 ส่วน ผสมน้ำสุกอุ่น 1 ส่วน น้ำเชื่อม 1 ส่วน เหยาะเกลือเล็กน้อย ผสมให้เข้ากันดีแล้วค่อย ๆ จิบทีละน้อย จะได้ผลดีกว่าดื่มรวดเดียวหมดแก้ว เพราะตัวยาจะออกฤทธิ์ที่คออย่างสม่ำเสมอ รักษาอาการไอ เจ็บคอในหน้าฝนอย่างนี้ดีนักเชียว
เพราะน้ำมะนาวมีกรดอยู่เป็นจำนวนมาก กรดชนิดนี้ช่วยลดการกระหายน้ำ ทำให้ร่างกายสดชื่น และเป็นยาฝาดสมานอย่างอ่อน ๆ มีฤทธิ์ลดการอักเสบ ระงับการเติบโตของเชื้อโรค จึงเหมาะสำหรับรักษาอาการไข้ อาการหวัด หรือไอ มีเสมหะ
ทั้งมะขามป้อมและมะนาว เป็นสมุนไพรใกล้ตัวที่คนไทยรู้จักกันดี ราคาไม่แพง หาซื้อได้ง่าย และไม่มีผลข้างเคียงในการรักษา
